Poradnik pisania tekstów na poziomie przekraczającym "ujdzie". Omawia dobre praktyki i najczęściej popełniane błędy. Autor: Seraskus
Słowo wstępu do początkujących tekściarzy:
Drogi Adepcie Tajemnej Sztuki Tekściarskiej! Jeśli dopiero zacząłeś swoją przygodę z pisaniem polskich wersji piosenek, muszę cie ostrzec przez pewnym niebezpieczeństwem. Nazywa się ono "Dopiero zaczynam, więc moge przymnąć na to oko". Wiele niewinnych duszyczek zaczyna w ten sposób i na starośc kończy bez oka.
De facto działa to w odwrotną stronę: Dopiero zaczynasz, więc poświęć dwa razy więcej czasu i cierpliwości dla swoich dzieł. Wyucz się dobrych praktyk, ustaw wysoko filtr dyrdymałów. Mówię śmiertelnie poważnie!
Nie celuj w "może być", bo jak się potkniesz to po tekście nie będzie co zbierać ;)
To najlepsza rada jaką mogę ci dać.
1.Miej świadomość o czym piszesz!
- ~"Padający w dal deszcz
zrosił ciebie... i wiesz?
Kwiaty rosną, słońce świeci
A ja piszę tekst"
Łatwo można poznać kiedy autor wie o czym pisze, a kiedy nie. Jak? Wystarczy spojrzeć, czy zdania tworzą logiczną całość i czy jedno wynika z drugiego.
Wiele tekściarzy tłumaczy teksty wprost, dosłownie, słowo w słowo. Błąd numer jeden! Tłumaczenie jest jak żona: Jak wierna to brzydka ;) (Co nie znaczy, że tekściarz powinien pisać co mu ślina na klawiaturę przyniesie! O tym zaraz.)
Inni z kolei lubią uprawiać tak zwaną "pseudo-poezję": piszą skomplikowane zwroty, które nie kryją żadnego sensu. Pamiętaj: To, że ty wiesz o co chodzi nie znaczy, że prawidłowo to przekazałeś!
Obie te rzeczy (dosłowność/ brak sensu) wynikają z jednego grzechu: Pośpiechu. Niedbalstwa. Braku obiektywnej refleksji nad własnym tekstem.
Jak więc prawidłowo zabrać się do pisania?
- Wyciągnij wnioski z tekstu (Np.: "Czemu ten gość 'patrzy w niebo'? Lubi gwiazdy? Rozmarza? Celuje wysoko?")
- Jeśli możesz dobierz więcej informacji z kontekstu piosenki (na przykład z teledysku, lub z anime): "Kto to mówi? Do kogo? Jaki ma w tym cel?"
- Dobierz odpowiedni język: "Staropolszczyzna/ Mowa kolokwialna? Poważne/ Dowcipne? Dziecinne zwroty? Romantycznie czy z powerem?"
Dopiero wtedy złóż to w całość. Pamiętaj, że jeśli ty nie wiesz o czym piszesz odbiorca tym bardziej nie bedzie ;)
2.Rymuj z głową
- ~"Przyjdzie taki dzień
Gdy zobaczę cię
Ty sobaczysz mnie
Pokochamy się"
Istnieje pewien gatunek tekściarzy, którzy nie rymują, bo nie muszą. Ich teksty mają po prostu tak dobrą konstrukcję, że to nawet nie razi. Jednak jest też liczna grupa innych, którzy nie rymują, bo... nie chce im się. Poddają się. "Nie da się zrymować, tekst się nie klei!". Potem mówią, że tak miało być. Bzdura.
Pierwszy fakt: Zawsze da się stworzyć rymujący się ładnie tekst. Zawsze. Napisałem kilkadziesiąt i każdy się niebanalnie rymuje.
Mój sekret? To nowy suplement diety "Przestań biadolić i myśl nad tekstem"! Amerykańscy naukowcy wykazali, że nieudane teksty są wynikiem braku cierpliwości tekściarzy, co potwierdzaną Najnowsze Analizy.
A na poważnie: Czemu powinieneś rymować? Bo właśnie zmusza cię to do myślenia! Kiedy po tym kwadransie (albo godzinie) zastanawiania się jak ułożyć tekst pod rymy wreszcie sklecisz te parę linijek, masz gwarancję, że będą one miały ręce i nogi. To dlatego, że nawet jeśli sam rym ci nie wyjdzie, to twój wysiłek i rozmyślania dadzą w efekcie znacznie lepszy produkt końcowy!
(A jaka satysfakcja kiedy po godzinie myślenia patrzysz na efekt i sam się dziwisz jak dobrze to brzmi! ;j)
Zobacz też: Rymy Częstochowskie
3.Nie wypychaj!
- ~"I bardzo tak patrzyłam jak już każde z nas
używa ciągle 'wciąż' i 'wnet' przez cały ten czas "
Wierszyk powyżej świetnie uprzykładawia problem wypychaczy w tekście. To oczywiście parodia, ale niestety zbyt wielu tekstom zbyt niewiele do tej groteski brakuje.
Najpopularniejsze są 2 typy wypychaczy:
- Zaimki wskazujące ("tak, ten, jak, to, ów, co")
- Przysłówki ("wnet, wciąż, ciągle")
Bardzo kuszą one perspektywą pójścia na skróty, kiedy ilość sylab się nie klei. Nadużywając tego typu zwrotów można szybko i wygodnie zdeformować tekst.
Popularne przykłady:
- Ukierunkowane w próżnie zaimki wskazujące: "Szybko tak szliśmy", "Ta wiara cie poprowadzi". Ogólnie chodzi o zaimki wskazujące, które nic nie wskazują ("TA wiara" znaczy jaka? "Szybko TAK", że co?).
- Błędnie użyte zaimki określające czas: "Nawet jeśli wnet staniemy się inni". Szczególnie nadużywanie jest nieszczęsne "wnet". Nagle okazuje się, że koniec świata nadchodzi "wnet", że "wnet" działają uczucia i w ogóle wszystko "wnet". (Spróbuj zstąpić "wnet" w swoim tekście jednym z synonimów: Wtem, Nagle. Przekonasz się, czy zdanie ma sens ).
Tak więc drogi tekściarzu, nie pisz tekstów wnet! Wyrzynaj sobie drogę przez las trudności i nie idź na skróty, a dzięki temu potem ludziom będzie znacznie łatwiej iść ścieżką twojego rozumowania :)
4.Frazesy, czyli Ctrl+C / Ctrl+V
- ~"Patrząc w dal w przód będę gonić
I przez życie brnąć pod wiatr
Kochać ciebie i łzy ronić
Aż się skończy świat- by TRWAĆ!"
Któraś z tych linijek wydaje się znajoma? ;)
Frazesy, inaczej zwane dyrdymałami lub banałami to oklepane do granic dobrego smaku zwroty. Są niewyszukane, tanie, wszędzie da się je wcisnąć i co najważniejsze- świetnie się rymują (patrz: Rymy Częstochowskie)!
Wręcz wspaniały materiał by zbudować na nich tekst! Oczywiście jeśli naszym celem jest odgrzanie zmielonego już parenaścieset razy kotleta to nie ma w ich używaniu nic złego. Pamiętajmy tylko, by używać ich poprawnie!
Krótkie przypomnienie:
- Trwa się przy kimś lub trwać może jakiś stan. ("Chce dalej trwać" <-- popularny potworek)
- Goni się coś albo gonić może czas ("Gonię pod wiatr" <-- Jak powyżej. A jest tyle ładnych zwrotów! )
Oto tabelka najpopularniejszych frazesów. Oczywiście większość z nich może zostać właściwie i ciekawie wpleciona w tekst, jednak to stąpanie po naprawdę cienkim lodzie.
Zastanów się 2 razy nim użyjesz któregoś z nich!
| Rzeczowniki | Czasowniki |
|---|---|
| niebo, dal, serce, miłość, świat (kres/koniec świata), łzy (ronić) | TRWAĆ, brnąć, gnać, gonić (pod wiatr) |
5.Trzy punkty skupienia
- "Ludziom skrzydeł brak, ale to nie znaczy, że
prawo masz aby twierdzić, że nie wzbijesz się!"
~Pchełka i Dandrov
- "Ludziom skrzydeł brak, ale to nie znaczy, że
Jest pewna sztuczka, z której istnienia mało osób zdaje sobie sprawę. Nim przejdziemy dalej proszę zastanów się- co zapamiętałeś z ostatnio wysłuchanej piosenki?
Już wiesz? Nie spiesz się, serio- pomyśl.
I jak? Całość, Refren, Nic? Pytam ponieważ ma to fundamentalne znaczenie dla odbioru utworu.
Zdradzę ci teraz sekret: każda piosenka ma trzy kluczowe momenty. Te momenty to: Początek, Koniec oraz "Punkt Kulminacyjny" piosenki (łatwo go rozpoznać - zwykle muzyka przyspiesza/ wokal śpiewa wyżej oraz często następuje po wcześniejszym wyciszeniu i krótkiej pauzie). To te trzy krótkie chwile najbardziej wpadają w pamięć.
Jeśli dobrze zaaranżujesz te trzy momenty ogólny odbiór tekstu naprawdę wzrośnie. Pomyśl jak tani jest to koszt! Trzy krótkie kawałki tekstu, z mocą odwracania kciuków o 180 stopni! Jak tego dokonać? O tym następny akapit.
Póki co zapamiętaj: P, K, PK- Jeśli któraś część tej Świetnej Trójcy się nie klei- siedź nad tekstem aż się sklei! Zaufaj- to wysiłek, który opłaci ci się z nawiązką.
6. ...Łał...!
- ~"Jasnych marzeń smak
sycił brzegi naszych warg
blaskiem swym karmiąc cień..."
Okej, wiemy już co chcemy osiągnąć. Pytanie brzmi: jak? Niestety nie ma na nie jednoznacznej odpowiedzi. To co jednemu będzie się podobać innego może razić.
Na przykład, moją osobistą definicją dobrze napisanego tłumaczenia jest: Tekst, który mnie zaskoczy. Pokaże mi coś, czego bez jego pomocy bym nie zauważył, lub też zmusi mnie do myślenia.
Tak więc, oto garść sposobów na zaciekawienie odbiorcy. Pamiętaj o nich szczególnie w Punktach Skupienia!
- Przede wszystkim: żadnych frazesów i wypychaczy. Niech tekst zaciekawia niebanalną treścią! Punkty Skupienia powinny nią wręcz ociekać.
- Po drugie: żadnych powtórzeń. Jeśli zachwyt nie rośnie to siłą rzeczy spada- nie mów dwa razy tego samego w innych słowach, bo stracisz uwagę odbiorcy!
Przykłady z prawdziwych tekstów:
Pamiętaj, że moc tych fragmentów pochodzi w dużej mierze od ich umieszczenia w tekście: każdy z nich w oryginale został umieszczony w Punkcie Skupienia swojej piosenki.
Sposób zwrócenia uwagi nr1: Zaskoczenie
- ~"Ludziom skrzydeł brak, ale to nie znaczy, że
prawo masz aby twierdzić, że nie wzbijesz się!"
To ma sens! To jest intrygujące! Niespodziewane i nieoklepane, a przez to ciekawe.
Sposób zwrócenia uwagi nr2: Zauroczenie
- ~"Letniego nieba woń tańczy pośród łąk"
I nagle jesteś na łące i czujesz zapach kwiatów. Bajka. Takie fragmenty się wspomina
Sposób zwrócenia uwagi nr3: Niedopowiedzenie
- ~"Przyjdzie czas... wszyscy kiedyś zostaniemy sami
Żywi nadzieją, jeszcze raz, tylko wspomnieniami"
Tekst powyżej ma co najmniej 3 znaczenia. Każde sensowne i logiczne! Zmusza do refleksji i tym wzmaga ciekawość.
Sposób zwrócenia uwagi nr4: Trafnie użyty zwrot
- ~"Twe kłamstwa nie pomogą, nie zostanę pionkiem w twojej grze!
Pójdę swoją własną drogą, wreszcie ZMIENIĆ SIĘ CHCĘ!"
Zwróć uwagę na koniec pierwszej linijki. Pierwotna wersja brzmiała:
- ~"Te kłamstwa nie pomogą, więcej strony nie obiorę twej
Pójdę swoją własną drogą, wreszcie ZMIENIĆ SIĘ CHCĘ!"
Traci klimat, nie? A to przecież tylko 1 zwrot! Ale za to w kulminacyjnym i zarazem ostatnim momencie piosenki.
Słowem zakończenia
- "Koniec i bomba, a kto czytał ten trąba"
~Witold Gombrowicz, Ferdydurke
Na w pół edukacyjnie a na w pół z lenistwa pominę zakończenie. Możliwe, że bez tej części poradnik będzie gorzej odbierany, lecz może za to ten gest z mojej strony pomoże Ci coś zapamiętać... ;)